Đoàn chúng tôi lại có một cuộc hẹn quan trọng với các bạn học sinh tại trường THPT Trần Đại Nghĩa quận Cái Răng, thành phố Cần Thơ vào chiều ngày 14/10/2024. Cũng như lần đầu tiên công diễn Phiên toà giả định, chúng tôi đã chuẩn bị hành trang cho mình thật sự rất kỹ lưỡng. Hơn chín giờ sáng hôm ấy, phòng Thực hành diễn án tại Khoa Luật – Trường Đại học Cần Thơ trở nên rất nhộn nhịp. Tôi bước vào sau hai, ba lượt sinh viên… và rồi cũng cảm thấy choáng ngợp trước sự chăm chút về ngoại hình của các bạn trong phiên toà: “Mọi người vào sớm vậy! Em tưởng là em vô sớm nhất rồi chứ?”. Mọi người tranh thủ vào Khoa thật sớm để “lên đồ”, trang điểm và sắp xếp lại trang phục,… nhằm chuẩn bị cho chuyến đi “lưu diễn” vào lúc đầu giờ trưa. Tôi có nhờ một vài bạn trong đoàn ghi hình lại khoảnh khắc hậu trường kinh điển này. Ngay cả ông bạn của tôi khi vào vai Kiểm sát viên, dù rằng rất tự tin với gương mặt “khả ái” nhưng vẫn phải chịu ngồi yên để bộ phận hậu cần thay phiên nhau make-up.

Khoảng cách từ trường Đại học Cần Thơ đến trường THPT Trần Đại Nghĩa không quá xa nên chúng tôi đã tự chuẩn bị xe máy với tâm thế sẵn sàng đi đến nơi công diễn. Một vài bạn trong đoàn thì chọn phương tiện xe taxi nhằm tránh cái nóng “nảy lửa” của trời trưa hôm đó. Sự cẩn trọng của các bạn là điều dễ! Bởi lẽ, công sức đã bỏ ra cho việc chỉnh chu từ trang phục cho đến sắc diện là rất lớn. Nếu chỉ vì một cơn nắng nóng đi qua mà tất cả phải hoài công, vô ích thì chẳng nên…  

Và rồi, vào lúc mười hai giờ, chúng tôi bắt đầu xuất phát. Bầu không khí ngay lúc đó chẳng thể nào tả được! Bản thân tôi cảm nhận được một chút bồi hồi, một chút phấn khởi và một chút lo lắng đang cuộn trào trong thẳm sâu tâm hồn mình. Tôi nghĩ rằng tất cả mọi người, tất cả các thành viên của Phiên toà giả định cũng không thể nào tránh khỏi sự xuất hiện chớp nhoáng của những cảm xúc ấy.
Đoàn xe cứ mãi mê lăn bánh trên con đường tấp nập người qua, kẻ lại. Vòm trời cũng mỉm cười rạng rỡ dường như đang sưởi ấm cho tất cả mọi thứ đang hiện diện trong khu phố thân quen. Nhớ lúc ấy, tôi cũng trầm ngâm không nói mà chỉ lặng nhìn mọi người đang vui đùa, trò chuyện với nhau.
Độ chừng mười phút ngắn ngủi, đoàn xe đã dừng trước cổng trường THPT Trần Đại Nghĩa. Kỳ thực, đó là lần đầu tiên mà tôi tìm đến nơi đây. Ngôi trường có vẻ bề ngoài rất đồ sộ. Quý thầy cô Ban giám hiệu đã mời chúng tôi vào tạm nghỉ ngơi tại hội trường… Tôi đảo mắt nhìn quanh khuôn viên trường mà cảm tưởng như mọi thứ đều có sự thân quen, gần gũi đến lạ. Nhiều bạn học sinh mặc đồng phục của Trường đứng “lố nhố” bên trong mà nhìn ra tựa thể đang chào đón chúng tôi. Sự tò mò nơi tập thể các học sinh được đẩy lên cao nhất khi đoàn người chúng tôi từng bước tiến vào bên trong. Dàn sinh viên Luật với thần thái đĩnh đạc và nghiêm túc, trông sơ nét không khác gì so với một Thẩm phán, một Kiểm sát viên hay một vị Luật sư thực thụ! 

Hội trường – nơi diễn ra Phiên toà giả định, được sắp xếp vô cùng trang nghiêm và sạch sẽ. Bàn ghế ở phía trên của hội trường được bài trí mô phỏng theo phiên toà thực tế. Phía bên dưới là chỗ ngồi dành cho các học sinh. Bên phải và bên trái được sắp xếp tách biệt chỉ dành riêng cho các khách mời, quý thầy cô của trường THPT Trần Đại Nghĩa, quý thầy cô khoa Luật – Trường Đại học Cần Thơ và tập thể sinh viên tham gia vào phiên toà đợt hai này. 

Đặc biệt hơn cả, sự xuất hiện của thầy Cao Nhất Linh – Phó Trưởng Khoa Luật đã làm cho buổi diễn hôm ấy tăng thêm phần trang trọng. Khoảng ít lâu sau đó, hội trường đã được phủ kín bởi đông đảo các bạn học sinh của trường THPT Trần Đại Nghĩa. Bỏ mặc sức nóng oi ả của cơn nắng đầu giờ chiều, các bạn vẫn đến với chúng tôi trên tinh thần hoà ái, dịu dàng. Cùng lúc ấy, một hình ảnh tuyệt đẹp mà đến tận bây giờ tôi cũng chẳng thể nào quên: Văn bản pháp luật và những tập hồ sơ “dày cộm” đang được giữ chặt trong tay của những người “hoá thân” trong vai trò “cầm cân, nảy mực”. Bạn Phạm Chí Hảo - vào vai Thẩm phán chủ toạ phiên toà, đang ngồi yên lặng ở một góc trong cánh gà cùng với hai bạn vào vai Hội thẩm nhân dân. Nét mặt khi ấy của các thành viên Hội đồng xét xử rất đăm chiêu và nghiêm nghị. 

Sau khi bạn MC kết lời khai mạc chương trình thì phiên toà giả định cũng chính thức được bắt đầu. Thành phần những “người tham gia tố tụng” lần lượt tiến vào vị trí làm việc. Tiếp theo sau đó, Đại diện Viện kiểm sát và hai người bào chữa cho các bị cáo cùng lúc an vị ở hai bên phải và trái của Hội đồng xét xử. Ở lượt cuối cùng, Hội đồng xét xử với một Thẩm phán và hai Hội thẩm nhân dân xuất hiện. 

Bầu không khí của hội trường dần dà trở nên đặc quánh đến nghẹn thở. Mọi sự chú ý đều hướng về phía của Hội đồng xét xử. Hơn thế nữa, ngoại trừ âm thanh phiền toái của những động cơ quạt máy, tất cả mọi người đều nghiêm túc dõi theo từng diễn biến tại phiên toà. Phần “đặt câu hỏi” đến từ những người tiến hành tố tụng được diễn ra trước phần “tranh luận”. Mọi thứ được diễn ra liền mạch và khúc chiết đến không thể ngờ! Khác hẳn ở các buổi tập dợt, trong buổi diễn này các bạn sinh viên đã thể hiện sự quyết tâm, tự tin và nhập vai đến bất ngờ.
Vào khoảng hơn mười lăm giờ, bầu trời Tây Đô bỗng trở nên mát mẻ. Những hạt mưa li ti bắt đầu xuất hiện thay thế dần cho những tia nắng cuối cùng trong ngày. Tôi cảm nhận được gió và tôi cũng cảm nhận được mưa … và mưa kia dần rơi nặng hạt. Phía bên trong hội trường, phần “tranh luận” đang được diễn ra rất sôi nổi với sự đóng góp quan điểm từ phía Viện kiểm sát và phía Người bào chữa. Tôi cảm thấy lo lắng cho mọi người vì âm lượng của dàn loa không đủ để “át” được tiếng mưa gió ầm ĩ bên ngoài. Các bạn sinh viên biểu diễn trong phiên toà phải cầm micro mà phát biểu thật lớn và rõ ràng từng câu chữ. 

Quá trình xét xử cũng gần đi vào những thủ tục cuối cùng. Sau khi kết thúc phần “tranh luận” thì Hội đồng xét xử bước vào phần “nghị án”. Các bạn rút vào bên trong cánh gà và nhường lại sân khấu cho ban tổ chức. Thầy Nguyễn Chí Hiếu – Giảng viên khoa Luật đã tạo một trò chơi hoạt náo cả hội trường với những câu hỏi nhỏ liên quan đến tình huống của vụ án. Các bạn học sinh trường THPT Trần Đại Nghĩa đã hưởng ứng tích cực trò chơi này. Đồng thời, phía Ban tổ chức cũng đã ưu ái dành tặng những phần quà kỷ niệm đến những cá nhân đã trả lời đúng trọng tâm câu hỏi.
Nối theo sau trò chơi có phần mang màu sắc tư duy trí tuệ là khoảng thời gian giải đáp thắc mắc về lĩnh vực pháp lý dành cho các bạn học sinh. Quý thầy cô của Khoa Luật – Trường Đại học Cần Thơ cùng với các anh chị cố vấn có chuyên môn nghiệp vụ đã từng bước tháo gỡ những điều vướng mắc, hoài nghi về pháp luật trong tâm trí của các bạn học sinh.

Gần 01 giờ đồng hồ trôi qua, không khí nhộn nhịp bên dưới khán đài đã phần nào làm vơi đi sự mệt mỏi đang ẩn hiện trên gương mặt của những bạn sinh viên trẻ. Trời ngoài kia, mưa không dứt hạt! Tôi đứng lóng ngóng phía sau quý thầy cô như chờ, như đợi một thứ gì đó. Sự thật rằng, tôi đã cầu nguyện. Tôi nhìn lên bầu trời xám xịt kia mà không ngớt “tuôn ra” dòng tâm tư mong mỏi cho đoàn lưu diễn hôm nay được thành công tốt đẹp.
Phiên toà được trở lại với phần gay cấn và được nhiều sự quan tâm nhất – phần “tuyên án”. Các bạn học sinh tập trung cao độ mà nhìn lên sân khấu. Có bạn quay sang nói với bạn mình rằng: “Không biết vụ này thì Toà xử sao mày?”, “Tao cũng thắc mắc lắm!”, “Thấy tội cho chị Duyên quá!”… Tôi dạm nghĩ, chắc các bạn nhỏ rất mong chờ giây phút này. Vị Thẩm phán nghiêm trang đứng dậy và công bố quyết định của Hội đồng xét xử. Giọng nói trầm ấm, ngân vang như “hút hồn” các thính giả của vị Thẩm phán đã khiến cho tôi và đâu đó là những bạn học sinh đồng khởi lên sự ngưỡng mộ, yêu thích vô bờ. Phần “tuyên án” diễn ra được nửa chừng thì bỗng nhiên hội trường gặp sự cố. Cả hội trường bị mất điện hoàn toàn. Tôi nhìn thấy rõ các bạn học sinh đang ngồi phía bên dưới là hoảng hốt hơn cả. Các thầy cô phải đứng dậy mà ổn định các em. Vì mất điện nên dàn loa và chiếc micro không thể sử dụng được. Hơn thế nữa, nước mưa đã thấm dột từ trên phần mái của hội trường, chảy xuống bàn của Hội đồng xét xử, ngay vị trí của Hội thẩm nhân dân. Nước mưa cứ thế chảy xuống khiến nền đất xung quanh ấy trở nên loang lổ. Tuy vậy, bạn sinh viên trong vai Thẩm phán Chủ tọa phiên tòa vẫn phải tiếp tục thực hiện nhiệm vụ của mình, vẫn phải tiếp tục tuyên án để có thể bế mạc phiên toà. 

Lúc bấy giờ, hội trường trở nên tối om. Những màn sáng nhợt nhạt của bầu trời chỉ phần nào giúp được mọi người ta có thể nhận diện ra nhau. Việc đọc văn bản trong hoàn cảnh như thế này là một khó khăn, thách thức lớn! Và rồi, từ phía cánh gà bên trái, một bạn sinh viên thuộc đội hậu cần của Phiên toà giả định đã bật đèn flash điện thoại, bước ra phía sau bàn của Hội đồng xét xử để chiếu sáng, tạo điều kiện cho vị Thẩm phán kết thúc suôn sẻ phần tuyên án. Tôi đứng cách ấy không xa, buộc miệng nói lên rằng: “Oa…Đẹp quá!”. Đây có thể gọi là tinh thần đoàn kết, “tương thân, tương ái” không? Quý thầy cô cũng tỏ ra vô cùng bất ngờ trước hành động của bạn sinh viên ấy. Điều này đã chứng tỏ, bạn hành động với tinh thần tự giác, chủ động hoàn toàn. Dù rằng trời ngoài kia mưa bão nhưng bên trong này vẫn còn một chút ấm áp của tình bằng hữu. Mọi người xung quanh càng trở nên cảm kích lạ thường. Tất cả ngồi im lặng mà lắng nghe từng lời, từng chữ mà vị Thẩm phán đang đọc.
Phiên toà giả định đã bế mạc vào lúc mười bảy giờ cùng ngày. Bầu trời khi ấy vẫn còn mưa rả rít. Con đường ngoài kia cũng đã ngập lên quá ngưỡng cổ chân người. Đoàn chúng tôi phải nán lại trong hội trường “thiếu sáng” này mà nhỏ to tâm sự với nhau. Các bạn sinh viên đã “hoá thân” trọn vẹn, đã hoàn thành tốt vai trò của mình. Sự uể oải sau khi kết thúc chương trình là tâm trạng chung của tất cả. Nhưng công tâm mà nói, mọi công sức tập luyện hơn hai tháng ròng đã được bù đắp xứng đáng. Các bạn của tôi đã thực sự “cháy hết mình” trong vai diễn.
Ngày lưu diễn thứ hai của Phiên toà giả định đã chính thức khép lại. Ở ngày mai này, trong phiên toà lưu diễn sau cùng của tháng Mười, tôi sẽ nói thêm nhiều về câu chuyện của các bạn và cảm xúc của riêng tôi! 

Bút ký: Huỳnh Ngọc Thái Bình
Hình Ảnh: Thanh Giang, Tường Vi